Zespół jelita drażliwego (IBS, irritable bowel syndrome) to jedno z najczęstszych zaburzeń czynnościowych układu pokarmowego. Objawia się bólami brzucha, wzdęciami, zaparciami lub biegunkami – często naprzemiennie. W badaniach nie widać poważnych zmian chorobowych, a mimo to objawy potrafią być wyjątkowo dokuczliwe. Coraz więcej dowodów naukowych wskazuje, że kluczową rolę w rozwoju i nasilaniu IBS odgrywa stres. Brzuch staje się dosłownie barometrem emocji – reaguje napięciem, gdy psychika jest przeciążona.
Jak stres wpływa na jelita?
- Oś mózg–jelita – układ nerwowy jelit (tzw. „drugi mózg”) komunikuje się z mózgiem przez nerw błędny. Stres zaburza tę komunikację.
- Kortyzol i adrenalina – przewlekły stres zmienia perystaltykę jelit, powodując biegunki lub zaparcia.
- Napięcie mięśniowe – zaciskanie przepony i brzucha pogarsza krążenie i trawienie.
- Zmiany mikrobioty – stres osłabia różnorodność flory jelitowej, co sprzyja stanom zapalnym i nadwrażliwości jelit.
Objawy psychosomatyczne IBS
- nawracające bóle i skurcze brzucha,
- wzdęcia i uczucie pełności po posiłkach,
- biegunki lub zaparcia, często zależne od sytuacji stresowych,
- nasilenie objawów przed ważnym spotkaniem, prezentacją, egzaminem,
- poczucie lęku i wstydu związane z „nieprzewidywalnym” ciałem.
Perspektywa lekarza
IBS to diagnoza stawiana dopiero po wykluczeniu innych chorób – celiakii, nieswoistych zapaleń jelit, chorób trzustki czy nowotworów. Lekarz może zlecić kolonoskopię, USG, badania krwi i stolca. Leczenie farmakologiczne obejmuje m.in. leki rozkurczowe, probiotyki, preparaty regulujące perystaltykę. Jednak skuteczność terapii rośnie, gdy leczenie uzupełnia się o pracę nad stresem i zmianę stylu życia.
Perspektywa osteopaty i fizjoterapeuty
Osteopaci zwracają uwagę, że u pacjentów z IBS często występują ograniczenia ruchomości przepony, napięcia w obrębie miednicy i kręgosłupa lędźwiowego. Terapia manualna poprawia krążenie w jamie brzusznej, reguluje napięcia i wspiera pracę układu nerwowego. Fizjoterapeuci uczą ćwiczeń oddechowych i relaksacyjnych, które obniżają napięcie mięśni brzucha i zmniejszają objawy.
Perspektywa psychoterapeuty
Psychoterapia – szczególnie poznawczo-behawioralna (CBT) – pomaga pacjentom zrozumieć, jak stres i emocje wpływają na jelita. Techniki redukcji lęku, praca nad schematami perfekcjonizmu czy nadmiernej kontroli, a także mindfulness i trening relaksacyjny znacząco zmniejszają objawy IBS. Coraz częściej stosuje się też hipnoterapię ukierunkowaną na oś mózg–jelita, która uczy ciało reagować spokojniej.
Proste strategie w pracy
- Regularne przerwy – wstawanie od biurka co 45–60 minut, rozciąganie brzucha i klatki piersiowej.
- Oddychanie przeponowe – 5 minut dziennie zmniejsza napięcie nerwu błędnego.
- Dziennik objawów – notowanie, jakie sytuacje wywołują nasilenie dolegliwości.
- Małe posiłki – unikaj przejadania się w pracy, które nasila objawy IBS.
- Techniki relaksacyjne – krótkie „mikropauzy” na uważność lub ćwiczenia rozluźniające.
Kiedy zgłosić się po pomoc?
- gdy bóle brzucha i problemy jelitowe trwają ponad 3 miesiące,
- gdy objawy nasilają się mimo zmiany diety,
- gdy dolegliwości wpływają na pracę i życie społeczne,
- gdy pojawia się lęk przed wychodzeniem z domu z powodu objawów.
W takiej sytuacji najlepiej skonsultować się z lekarzem (w celu diagnostyki), a następnie uzupełnić terapię o osteopatię i psychoterapię.
Podsumowanie
IBS to przykład tego, jak silnie emocje i stres wpływają na ciało. Brzuch staje się lustrem psychiki, a jego objawy to sygnał, że organizm potrzebuje wsparcia. Dzięki połączeniu medycyny, osteopatii, fizjoterapii i psychoterapii możliwe jest złagodzenie objawów i odzyskanie komfortu życia – także w wymagającym środowisku pracy.
